مراحل شکل گیری داستان - بخش اول: مقدمه

داستان نویس مدتی را برای یافتن موضوع داستان سپس رشد دادن آن در ذهنش و بعد نوشتن آن روی کاغذ صرف می کند. این مدت با توجه به میزان آماده بودن ذهن نویسنده، کم و زیاد می شود. گاهی در مصاحبه با نویسندگان بزرگ می خوانیم که آنها داستانی را پس از آنکه چندین سال در ذهن شان بوده است، روی کاغذ آورده اند. این مسئله ممکن است در آغاز، به نظر عجیب بیاید.  

  

 ولی باید بدانیم که ذهن داستان نویس همچون زمین مساعد است که اگر بذری در آن بیافتد, ان بذر شروع به جذب موادی می کند که برای رشدش مفید است. در زمین های کشاورزی، اگر بذری مدتی درون زمین بماند و به آن آب و مواد دیگر نرسد، ممکن است از بین برود، ولی در ذهن یک داستان نویس، یک بذر هیچ وقت از بین نمی رود، بلکه منتظر دریافت مواد لازم برای رشد می ماند. به طوری که گاه ممکن است خود نویسنده هم آن را فراموش کند، ولی پس از گذشت چندین سال، یعنی پس از آنکه میزان شناخت نویسنده از مسائل مختلف افزایش یافت و به تجربیات زندگی و مطالعه اش اضافه شد و دامنه تخیلاش را گسترده تر کرد، همان بذر ممکن است آماده رشد شود. اگر داستان نویس دوباره در ذهنش به آن بذر و یا موضوع داستان مراجعه کند، متوجه می شود که به راحتی می تواند آن را رشد دهد و به یک داستان خوب تبدیل کند.

حتما پیش خودتان فکر می کنید، برای نوشتن داستانی که در ذهن دارید، باید سالها صبر کنید. اگر چنین است، باید بگویم که چنین منظوری نداشتم. حرف ما این است که هر داستان برای شکل گرفتن و کامل شدن، نیاز به زمان دارد، و داستان نویس در نوشتن آن نباید عجله کند. یعنی، این فکر که اگر سوژه ای به ذهنتان رسید، باید خیلی سریع آن را روی کاغذ بیاورید، فکر اشتباهی است. اگر چنین کاری بکنید، مطمئن باشید اولین کسی که قصه ی شما را بخواند، اگر هم به شما نگوید، به خودش خواهد گفت: چه داستان خام و نپخته ای.

حتما تا حالا غذای خام و نپخته خورده اید؛ غذایی که به اندازه ی کافی روی چراغ نباشد و موادش خوب پخته نشود، ضمن آنکه بسیار بد مزه است، هضمش نیز بسیار سخت و مشکل خواهد بود. داستان نپخته نیز، داستانی است که به اندازه ی کافی در ذهن شما پخته نشده است. مطمئن باشید که داستان شما اگر خوب در ذهنتان پخته شود و برسد، مانند یک سیب شیرینِ خوشمزه است. اما اگر همین سیب را هنگامی که نرسیده و کال است از درخت بچینیم، گس و بدمزه خواهد بود. کمتر کسی حاضر می شود میوه کامل و نارس بخورد.

زمانی که موضوع داستانی در ذهنتان است، هم باید در زمینه های مختلف مطالعه کنید و هم در مورد عناصر تشکیل دهنده ی آن فکر کنید. مطمئن باشید که هر داستانی بعد از مدتی، خودش مانند میوه ای رسیده، از شاخه ی ذهن شما جدا می شود و روی صفحه ی سفید دفترتان می افتد. پس یادتان باشد در نوشتن داستان و رمان، به هیچ وجه عجله نکنید و در این کار، به راستی که عجله کار شیطان است.

حالا که متوجه شدیم داستان را باید تا پخته شدن و رسیدن، مدتی در ذهن خود نگه داشت و بعد آن را روی کاغذ اورد، بد نیست به مراحلی که هر داستان طی می کند تا روی کاغذ آورده شود نیز اشاره کنیم:

همانطور که میوه، ابتدا بذر بوده و سپس به صورت جوانه ای از زمین بیرون آمده، و بعد هم به شکل نهال کوچکی درآمده و سپس درخت بزرگی شده و در آخر کار، میوه ای خوشمزه از آن درخت به دست آمده است، داستان نیز برای آنکه به شکل داستان کامل از ذهن نویسنده روی کاغذ انتقال یابد، با استفاده از زمان و موادی که از ذهن نویسنده جذب می کند، مراحی را می گذراند. این مراحل عبارتند از:

1. موضوع یابی (سوژه یابی)

2. پیام

3. طراحی داستان

4. رشد و پرداخت داستان.

شناخت این مراحل به نویسنده کمک می کند تا متوجه شود که داستان تا چه حد شکل گرفته است. باغبان اگر از رشد بذری که در باغچه اش کاشته است شناخت کافی داشته باشد و بداند که این بذر در هر یک از مراحل رشد چه کودی نیاز دارد و چه مقدار آب باید به آن داد، به رشد این بذر کمک خواهد کرد. نویسنده هم اگر این مراحل را به خوبی بشناسد، میتواند با استفاده از این شناخت، داستانش را سریعتر، بهتر و پرمحتواتر بنویسد و اگر داستانش دچار مشکلی شد متوجه خواهد شد که آن مشکل مربوط به کدامیک از مراحل شکل گیری است.

از کتاب «پلی به سوی داستان نویسی»

نویسنده: داریوش عابدی