انسجام ذهنی در نوشتن رمان و داستان / پاسخ به سوال زیتون

سوال دوست گرامی زیتون:  با عرض سلام و ادب. ممنون از فرصتی که فراهم آورده اید. من به نوشتن بسیار علاقه دارم، ولی نمی دانم به خاطر عدم انسجام ذهنی ام است یا چه مشکل دیگری قادر نیستم آن را به صورت داستان در بیاورم. من پراکنده نویسی می کنم و اگر بخواهم خودم همین نوشته های پراکنده را نقد کنم، مثل موزائیک های ارزشمند و خلاقانه ای می مانند که مثلا یک نویسنده دیگر می تواند از آنها در پیکره کار خود استفاده کند. دوست دارم از یک جایی شروع کنم، اما نمی دانم چگونه؟ دوست دارم خیلی شفاف بدانم چه عناصری در ذهنیتم نسبت به داستان غایبند که نمی توانم، یک داستان شسته رفته ارائه کنم....
پاسخ من: دوست عزیز سلام خوشحالم که خانه رمان را دنبال می کنی. در حد بضاعتم به این سوال پاسخ می دهم.
جدای از مسائل روحی و روانی و اشتغالات ذهنی که می تواند موجب شود در هنگام نوشتن آنگونه که باید تمرکز و انسجام ذهنی نداشته باشیم, در خود مسئله ی نوشتن رمان ممکن است این پراکنده نویسی ها به دلیل نداشتن یک طرح اولیه باشد.   طرح اولیه و داشتن سرفصل ها می تواند مسیر کلی نوشتن ما را مشخص کند. یعنی ما قبل از اینکه دست به نوشتن متن اصلی ببریم از قبل ایده هایی برای ابتدا / میانه/ و انتهای نوشته ی مان داشته باشیم و بدانیم که رمانمان از کجا شروع می شود, چگونه گسترش پیدا می کند و در پایان به کجا می رسد. اگر این طرح کلی را در تمامی مراحل نوشتن کنار دستمان روی کاغذ یا توی ذهنمان داشته باشیم سررشته ی امور را گم نخواهیم کرد. مخصوصا در نوشتن رمان و داستان بلند از آنجایی که ممکن هست ما روزها و هفته های متمادی مشغول نوشتن باشیم حفظ انسجام و یکپارچگی و تمرکز که از اهمیت بسیاری برخوردار هست کار دشواری خواهد بود.
بنابراین هرچه بیشتر مقدمات رمان را از قبل آماده بکنید در هنگام نوشتن دچار تشتت و گسست نخواهید شد. البته داشتن طرح اولیه به معنای پایبندی تام و تمام به آن نیست. چون نوشتن رمان گاهی در مسیر کشف و شهود قرار میگیرد و شاید در حین نوشتن ایده های جدیدی به ذهنتان برسد و داستان به مسیر تازه ای وارد شود. شما می توانید مسیر تازه را در پیش بگیرید. مهم این هست که برای ادامه و گسترش مسیر تازه هم ایده هایی داشته باشید. از مقدمات نوشتن رمان می تواند اینها باشد: نوشتن یک پرونده کوچک برای شخصیت های اصلی که مشخصات درونی یا ظاهری آنها را در خودش داشته باشد و خلاصه ای از گذشته ی آنها را هم. و همچنین یادداشت هایی درباره ی مکان و زمان اتفاقات. یا حتی خلاصه هایی از صحنه ها و اتفاقات مهمی که بزنگاه های رمان شما خواهد بود. هر چقدر که با دستان پر به پیشواز نوشتن رمان بروید به همان میزان در امر نوشتن با انسجام ذهنی پیش خواهید رفت و دورنمایی از آنچه که در ادامه به آنها خواهید پرداخت در ذهن خواهید داشت. در مقالات پیشین خانه رمان به این مسئله به تفصیل توسط اساتیدی همچون آقای جمال میرصادقی پرداخته شده است. حتما مطالعه نمایید. امیدوارم نکاتی که خدمتتان عرض شد راهگشا بوده باشد.